Puzzelen met tijd

Tekst Maaike Lange - redactie Onderwijsblad - 11 april 2025 - 6 Minuten om te lezen

Beeld: Typetank

Hoe zit het ook alweer? In het werkverdelingsplan staat hoe alle werkzaamheden binnen een basisschool worden verdeeld over de beschikbare uren van het personeel. Als het goed is, past de hoeveelheid werk precies binnen de uren die beschikbaar zijn. Er zijn evenveel taken als beschikbare tijd van leerkrachten. Alle taken samen moeten tegemoetkomen aan de individuele competenties en interesses én aan de gezamenlijke ambities van de school.

In het basisonderwijs is een werkverdelingsplan verplicht

Sinds 1 augustus 2019 is het in het basisonderwijs verplicht een werkverdelingsplan te hebben. De belangrijkste omslag die het plan beoogt, is dat er een dialoog wordt gevoerd en het team een bepalende rol krijgt in de werkverdeling. Hoe pak je dit alles het beste aan? AOb-trainer Jim van Emden, AOb-bestuurslid Simone Fomenko en basisschoolleraar Ronald van de Zande geven tips en uitleg.

1. Begin op tijd

Jim van Emden geeft namens de AOb trainingen aan medezeggenschapsraden, onder meer over het aanpakken van het werkverdelingsplan. “Begin op tijd”, is zijn eerste tip. “De directie moet het initiatief nemen”, legt AOb-bestuurslid en leerkracht Simone Fomenko uit. “Plan een moment om het erover te hebben, bijvoorbeeld een half uur tijdens een vergadering of op een studiedag.” Daarna kan er eventueel verder overlegd worden in een kleiner comité, zegt Fomenko. Op haar eigen school, de St. Bernardus in Epe, wordt in deze tijd van het schooljaar al door de medezeggenschapsraad (mr) gepeild bij leerkrachten of hun taken nog hetzelfde zijn als vorig schooljaar. ‘Hee, kloppen jouw taken nog? Zo niet, mail dan even.’

2. Timmer het concept niet dicht

Volgens Van Emden is het belangrijk om ruimte in de conceptversie te laten. “Timmer het eerste plan niet te dicht”, waarschuwt hij. In de cao-tekst staat namelijk dat het team ermee moet instemmen. “De directie moet duidelijk maken dat er nog aan het plan gesleuteld kan worden, dat het allemaal punten zijn waarover het gesprek kan worden aangegaan.” Nogal eens, merkt hij, wordt de suggestie gewekt dat alles al vastligt. “Dan heb je kans dat het team afhaakt, omdat ze het gevoel hebben er toch niks over te zeggen te hebben.” Maak zo’n plan ook niet te uitgebreid, zegt hij. Hij ziet weleens plannen van vijftien pagina’s. “Iedereen moet het lezen en dat kost tijd. Stuur de stukken op tijd rond, dat zie ik ook nog weleens misgaan.”

3. Laat de schoolleiding het concept-plan toelichten

Ga het gesprek aan met de schoolleiding of het managementteam. Ronald van de Zande, leraar van groep 8 van bassischool Blink in Vleuten en lid van de mr, geeft als tip dat eerlijk en open te doen. “Op onze school hebben we het managementteam gevraagd om een aantal dingen toe te lichten uit het conceptplan, zoals het aantal uren dat stond voor professionalisering, hoe duurzame inzetbaarheid werkt en inzicht in de takenlijst.” De mr organiseerde een middag waarop alle vragen gesteld konden worden. “De opkomst onder leraren was best hoog.” Voor de bijeenkomst verspreidde de mr al een enquête om de vragen onder leraren te verzamelen. “Daarna zijn we bij iedereen in de klas langs geweest, we hebben ze aangesproken en uitgenodigd voor de bijeenkomst, en ook gezegd: Het is nu je kans, en anders moet je straks niet zeuren.” Ook al blijft het saaie stof, zegt Van de Zande, de betrokkenheid is gegroeid. “Alle dingen die we toegelicht wilden hebben, staan ook in de cao, maar dan moet je de cao heel goed lezen, daar hebben de meeste leraren geen zin in.” Het kennisniveau bij collega’s is nu groter, ziet hij. Als leerkracht kun je de mogelijkheden vervolgens individueel bespreken met de leiding.

4. Hou tegen het licht waarom je doet wat je doet

Het opstellen van het werkverdelingsplan is ook een moment om kritisch te kijken naar waarom je bepaalde taken doet, zegt Simone Fomenko. “Soms zijn scholen te ambitieus in hun plannen. Als je de plannen goed met elkaar doorspreekt, kom je soms tot de conclusie dat er dingen gedaan worden omdat een school denkt dat het van de school verwacht wordt.” Het is volgens haar goed om de taken tegen het licht te houden. Op haar school werd een aantal jaar geleden, toen het onderwerp op tafel kwam tijdens de bespreking van het werkverdelingsplan, opeens heel anders aangekeken tegen het verplicht meelopen van leerkrachten met de avondvierdaagse. “Niemand bleek het echt graag te willen doen. Hoe erg is het om dit bij ouders neer te leggen, dachten we toen.” Zo zijn er volgens haar veel meer taken die bespreekbaar gemaakt kunnen worden tijdens het opstellen van het werkverdelingsplan.

5. Maak goed duidelijk dat iedereen zijn voordeel kan doen met het plan

Sommige leraren hebben een hekel aan het werkverdelingsplan. Jim van Emden tipt om de irritatie om te buigen in meedoen, omdat het ook leraren werktijd - en dus stress - kan schelen. “Als je kunt duidelijk maken dat het plan wat voor leraren kan betekenen, kunnen ze aanhaken op iets wat ze persoonlijk raakt.” Sommige mensen houden er gewoon echt niet van, heeft hij gemerkt, en dat kan natuurlijk ook, zegt hij. “Voor leraren die zeggen: ik wil alleen maar lesgeven en dat gedoe eromheen niet, kan het plan ook betekenisvol zijn. Ik was eens op een school die stopte met allerlei taken buiten het lesgeven om, daar werd een evenementencoördinator voor aangenomen, de school richtte zich volledig op lesgeven, dat werd in het werkverdelingsplan vastgesteld.”

6. Vergeet de ondersteuners niet

Betrek ook onderwijsondersteunend personeel bij het plan. Zij kunnen duurbetaalde taken overnemen en zodoende geld opleveren. Van Emden: “Het plan is toegespitst op leraren, maar er zijn ook taken die net zo goed door ondersteuners gedaan kunnen worden. De schoolleiding moet het initiatief nemen om onderwijsondersteunend personeel uit te nodigen. Elke keer moet je alle w’s afgaan: wie doet welke taak en waarom? Een taak als verzuimregistratie of een sinterklaasavond opzetten, kan door onderwijsondersteuners gedaan worden, zodat er meer geld overblijft, en ook de werkdruk beter verdeeld wordt.”

7. Beschouw het als verwachtingsmanagement

Een laatste tip: het werkverdelingsplan kan voor rust en vertrouwen zorgen. Dat merkte Van de Zande op zijn school. “Na het gesprek met het mt bleek dat op onze school alles al best goed is georganiseerd. Maar doordat alles op tafel is gekomen en is doorgesproken, weet nu iedereen ook dat het goed geregeld is.” Dat geeft vertrouwen en rust, zegt hij. “Eén van de vragen die vorig jaar leefde, ging over de werkdrukgelden, de NPO-gelden. Het management maakte inzichtelijk waar het geld naartoe ging, maar benoemde ook dat die gelden opraken. We weten dus dat er het aankomende jaar werkdruk bij zal kunnen komen. Omdat het inzichtelijk is gemaakt, geeft het berusting, we weten dat de school er niets aan kan doen, we weten wat er aankomt.” 

Lees ook: 'Zo krijg je grip op je uren'

Verder lezen in dossier: